Окучани 1995 – прогон Срба из Западне Славоније („Бљесак“) Фото: Б92, screenshot
Prvog maja 1995. godine hrvatske oružane snage izvršile su agresiju na srpsku oblast Zapadna Slavonija, u sastavu RSK, u vrijeme kada je ova oblast bila pod zaštitom UN (Sektor „Zapad“).
Protiv zapadnoslavonskih Srba (oko 15.000 žitelja sa oko 4.000 vojnika) krenulo je više od 16.000 pripadnika hrvatskih oružanih snaga.
Narod Zapadne Slavonije, pamteći stradanja Srba u Jasenovcu, zloglasnom ustaškom logoru iz Drugog svjetskog rata, i u Pakračkoj Poljani, takođe zloglasnom „novoustaškom“ logoru iz 1991. godine, krenuo je u egzodus spašavajući gole živote. Na putu prema “mostu spasa” do rijeke Save, sustizale su ih avionske bombe, maljutke iz helikoptera, topovske granate i snajperski meci. Ranjenici su gaženi tenkovskim gusjenicama ili dokrajčivani noževima.
Na evidenciji VERITASA nalaze se imena 283 poginulih i nestalih Srba iz ove akcije, uključujući 114 civila i 11 milicionera. Među žrtvama je 55 žena, 11 lica do 18 i 73 preko 60 godina starosti. Po završetku akcije, Hrvati su pokupili 168 leševa ubijenh Srba i pokopali ih uglavnom pod oznakom “nepoznat”, od kojih je u posljednjih pet godine ekshumirano 145 posmrtnih ostataka iz grupnih i pojedinačnih grobnica, od čega je 86 identifikovano. Od ukupnog broja žrtava do sada je rasvijetljena sudbina 127 lica, dok se među nestalima vodi još 156 lica, uključujući 65 civila, od kojih je 27 žena.
Na evidenciji VERITASA nalaze se imena 283 poginulih i nestalih Srba iz ove akcije, uključujući 114 civila i 11 milicionera. Među žrtvama je 55 žena, 11 lica do 18 i 73 preko 60 godina starosti. Po završetku akcije, Hrvati su pokupili 168 leševa ubijenh Srba i pokopali ih uglavnom pod oznakom “nepoznat”, od kojih je u posljednjih pet godine ekshumirano 145 posmrtnih ostataka iz grupnih i pojedinačnih grobnica, od čega je 86 identifikovano. Od ukupnog broja žrtava do sada je rasvijetljena sudbina 127 lica, dok se među nestalima vodi još 156 lica, uključujući 65 civila, od kojih je 27 žena.
U ovoj akciji najviše su stradala dva sela sa pretežno srpskim stanovništvom: Medari sa 22 žrtve, uključujući 11 žena i troje djece, i Paklenica sa 20 žrtava, uključujući i bračne parove Kovačić Panteliju (77) i Vericu (68) i Vukotić Petra (76) i Desanku (70). A najteže je stradala porodica braće Vuković iz Medara: Ranko supruga mu Anđelija i njihova djeca Goran (11) i Gordana (8), te Milutin i supruga mu Cvijeta i njihova ćerka Dragana (7).
Civili koji nisu mogli ili nisu željeli napustiti svoja ognjišta smješteni su u logore za civile, a za to vrijeme pravoslavni hramovi i srpska imanja su opljačkana, opustošena i uništena. Uskoro su i ovi civili, uz pomoć zaštitinih snaga UN i humanitarnih organizacija, preveženi u Republiku Srpsku i Srbiju, od kojih se do sada vratilo tek oko 1.500 ljudi, uglavnom starije dobi, dok su se ostali rasuli po cijelom svijetu.
Oko 1.450 pripadnika Srpske Vojske Krajine (SVK) je zarobljeno, većina na prevaru uz pomoć zaštitnih snaga UN-a. Hrvatski sudovi su osudili velik broj zarobljenih Srba na dugogodišnje kazne zatvore za svakovrsne ratne zločine, koje su izdržavali u zloglasnom zatvoru Lepoglava, a nekoliko desetina zarobljenika prošlo je višegodišnje specijalne torture “konačišta za zarobljenike” Lora u Splitu.
Hrvatski generali: Petar Stipetić, Luka Džanko, Marijan Mareković, Mladen Kruljac i brigadir Stjepan Gašljević, koji su, po nalogu, sada pokojnih, Franje Tuđmana, Gojka Šuška, Janka Bobetka i Imre Agotića, isplanirali i izveli akciju pod zvučnim nazivom “Bljesak”, još su na slobodi, ovjenčani slavom hrvatskih nacionalnih heroja.
Sve navedene činjenice bile su poznate i Haškom tužilaštvu, koje nikada nije otvorilo intenzivnu istragu za ovaj zločin, kao što ni Savjet bezbjednosti nikada nije Hrvatskoj uveo kaznene sankcije zato što je kao članica UN-a izvršila agresiju upravo na zaštićenu zonu organizacije kojoj je i sama pripadala.
Ali je zato Haško tužilaštvo, već 25. jula 1995. godine, optužilo Milana Martića, tadašnjeg predsjednika RSK, zbog toga što je 2. i 3. maja 1995. godine „za odmazdu izdao naređenje vojnim organima RSK da granatiraju Zagreb“, uslijed čega je poginulo šest civila, jer se pri tom „nije pridržavao zakona i običaja koji regulišu vođenje rata“, za koje djelo ga je Haški tribunal pravosnažno i osudio na 35 godina zatvora.
U junu 2006. godine hrvatsko tužilaštvo je odbacilo krivičnu prijavu za ratne zločine počinjene u ovoj akciji protiv generala Mladena Kruljca, u to vrijeme komandanta Treće gardijske brigade HV-a, i vojnika Tomislava Abramovića, koji je po naređenju Kruljca, snajperom usmrtio srpskog civila Miroslava Vučkovića iz Okučana, koju su podnijeli njihovi saborci, uz obrazloženje da se “radilo o uobičajenom vojnom postupanju u borbenom djelovanju u ratnim operacijama”.
Po drugoj krivičnoj prijavi za ratni zločin počinjen nad zarobljenim pripadnicima SVK , koju je 2012. podnijela Inicijativa mladih za ljudska prava iz Zagreba, nadležno tužilaštvo još uvijek prikuplja informacije o žrtvama i počionicima .
MUP Republike Srpske u toku 2008. godine podnio je krivične prijave Tužilaštvu BiH – Odeljenju za ratne zločine protiv najviših predstavnika hrvatske vojske i policije za ratne zločine počinjene nad Srbima na području zapadne Slavonije i Republike Srpske za vrijeme akcije “Bljesak”, a postupak je još u istražnoj fazi.
I Tužilaštvo za ratne zločine Srbije, počev od 2011. godine, sprovelo je predkrivične postupke za zločine počinjene u selima Medari i Paklenica, i predmete proslijedilo nadležnim hrvatskim tužilaštvima na daljnji postupak, koji su još u “fazi izvida”.
Hrvatski sudovi su bili mnogo efikasniji u parničnom postupku po tužbi ćerki Milutina Vukovića, Radmile i Mirjane, za naknadu štete za ubistvo bliskih rođaka. Naime, sud je odbio njihovu tužbu uz obrazloženje da ubistvo njihovih roditelja i sestre nije ratni zločin već “ratna šteta”, za koju država ne odgovara, uz obavezu da one državi isplate parnični trošak u iznosu od 24.500 kuna (oko 3.200 evra) .
Uz dužno žaljenje svih ratnih žrtava, već 20 godina postavljamo ista pitanja: ko to i zašto pravi razliku između civilnih žrtava u Zagrebu i Okučanima i po kom kriterijumu međunarodni i nacionalni sudovi procjenjuju ko i kada krši zakone i običaje koji regulišu vođenje rata; zar smo mi Srbi agresori i u državi u kojoj smo bili konstitutivan narod; zar smo mi ratni zločinci i kad nas protjeruju sa naših vjekovnih ognjišta i kad nam uništavaju istorijske, kulturne i duhovne spomenike; zar se mi Srbi ne želimo vratiti u svoj zavičaj i zar ne želimo sakupiti kosti mrtvih rođaka i dostojno ih sahraniti po našim pravoslavnim običajima?
Na komemoraciji žrtvama bivšeg koncentracionog logora u Jasenovcu, održanoj nekoliko dana pred ovu tužnu godišnjicu, niko od govornika, među kojima su bili i predsjednik Vlade RH i predsjednik Srpskog narodnog vijeća (SNS) Milorad Pupovac, i ne spomenu žrtve među zapadnoslavonskim Srbima od 1991-1995. godine, koji stradaše u obližnjim stratištima: Pakračkoj Poljani, Šnjegaviću, Mašićkoj Šagovini, Medarima, Paklenici…, kojih je, po Veritasovim podacima, 1.165, od čega se 486 još vode kao nestali. A trebalo je. Zbog kontinuiteta zločina.
Beograd i Banja Luka, 30.04.2015.
P R E D S J E D N I K
Savo Štrbac
- D.I.C. Veritas Srpska Zapadna Slavonija, maj 1995 – Žrtve agresije hrvatske vojske na Republiku Srpsku Krajinu, Zapadna Slavonija (“Bljesak”) – maj 1995.
- Bljesak patnje i stradanja, feljton, Večernje novosti, 27/4 – 7/5. 2014.
- D.I.C. Veritas: Bljesak je potpalio Oluju / The Flash That Lighted The Storm [2005], dokumentarni film
